Roma uygarlığının üstünlüğü, günümüze kadar gelen çeşitli kalıntılardan çok daha iyi anlaşılır. Gerçekten de Roma mimarlığı ferah ve zengin bir Akdeniz şehrinin bütün ihtiyaçlarını sağlayacak üstünlükteydi.a roma da olduğu gibi imparatorluğun bütün ünlü illerinde halk için tiyatrolar, sirkler, hamamlar yapılmış, imparatorların şanını sonsuzlaştırmak için zafer takları, sütunlar dikilmiş, suları dağlardan şehirlere indiren su yolları, arklar inşa edilmişti. Bu arada imparatorluğu dolaşan yollar, Roma uygarlığını bütün Akdeniz ve Avrupa ülkelerine kadar götürmüştü.
O çağlardan kalan bu eserler arasında biri, modern insanın güçlükle hayal edebileceği biçimde yapılmış olanı da Roma Hamamları dır. Eski Roma lıların yalnız banyo yapmak için koskocaman binalar yapmış olduklarını düşünmek günümüz insanını şaşırtır. Örnek olarak söyleyebileceğim "Caracalla" hamamı 13 hektarlık bir alanı kaplıyordu. Bu büyüklükte bir hamamın acaba daha başka yararları var mıydı? Eski Roma lılar neden böyle büyük hamamlar yapmak ihtiyacını duymuşlardı? Bu hamamlarda ne yaparlardı?
İşte bütün bu soruların cevabını ele geçirdiğim tarihi bir vesika ve hamam kalıntılarından elde edilen bilgilere dayanarak vermeye çalışacağım.
Bir Roma lının günlük hayatı:
Bir Roma lı ne kadar zengin olursa olsun, ne kadar güzel giyinirse giyinsin, sabahları uykudan uyandığı zaman temizliğine pek az vakit ayırabilirdi. Geceleri yatağa yatarken elbise çıkarmak adeti yoktu. Üzerindeki elbiselerle yatağına yatan roma lı, sabahleyin gözleri açar açmaz yatağından fırlayıp işinin başına koşardı. Bu durum onların vücut temizliğine önem vermedikleri anlamına gelmemelidir.
Tersine buna çok önem verirlerdi.
Roma lılar sıcak suyla yıkanmayı çok severlerdi. Bu, gerek soylu kişiler, gerek halk için vazgeçilmez bir ihtiyaçtı. Gerçekten de halk birkaç metelik karşılığında büyük genel hamamlarda,zenginler de evlerindeki özel hamamlarda hemen hergün yıkanırlardı (Pompei de zenginlere ait birçok villa kalıntısında bu tip hamamlara rastlanmıştır).
Yalnız hamam, jimnastik, vücut bakımı öğleden sonraki saatlerde yapılırdı. Böylelikle bu işlere daha çok vakit ayırabilirlerdi. O çağlardaki ışıklandırma güçlüğü, Roma lıları daha çok gündüz ışığından yararlanmaya zorladı. Zengin, fakir,soylu kişiler ve halk yani bütün roma, güneşle beraber yataktan kalkar, güneş batar batmaz da yatağa girerdi. Öğleye kadar günlük işlerini yapan Roma lı, öğleden sonra dinlenme, temizlik ya da eğlence için bol bol vakit bulurdu. Bundan ötürü bütün sirk eğlenceleri, gösteriler ve tiyatrolardaki oyunlar günün bu saatlerinde yapılırdı. Lİmparatorluk çağında, Roma lılar arasında öğleden sonraki saatleri hamamlarda geçirmek moda olmuştu. Böylece günlük dertlerini unutup dinlenmeye fırsat bulabiliyorlardı. Gerçekten de Roma lı erkeklerin kendilerine göre birçok derdi vardı. Kölelere dert anlatmak, devlet işlerini yürütmek, Forum da politika yapmak, ticaret işlerini döndürebilmek, onlar için hiç de kolay çözümlenebilecek problemler değildi. Büyük hamamlarda da pek boş durmazlardı. Edebiyat, felsefe, siyaset ve çeşitli konular üzerinde tartışmalarda bulunurlardı.
Roma nın en zayıf ve uygarlığın sönmeye yüz tuttuğu çağlarda bile Roma lı "sağlam kafa, sağlam vücutta bulunur" ilkesine uymak için her türlü çareye başvurmuştu.
Hamamların büyüklüğü:
Büyük bir binadan çok bir mahalleyi andıran Roma hamamlarında binden fazla insan aynı anda yıkanabilirdi. Bu hamamlarda lokantalar, berberber, güzel kokular ve şifalı otlar satan dükkanlar bulunurdu. Bütün bunlardan ayrı olarak açık yüzme havuzları, çiçek bahçeleri, kitaplıklar ve toplantı salonları da bu büyük hamamların bölümlerindendi.
Roma daki ünlü "Caracalla Hamamı"nın bulunduğu blokun altında yeraltı geçitleri olduğu yapılan kazılar sonunda anlaşılmıştır. Geçitler iki arabanın yanyana rahatça geçebileceği genişlikte yapılmıştı. Ayrı olarak arabaların dönüşlerini kolaylıkla sağlayabilmek için geniş yeraltı salonları da vardı.
Bu büyük hamamlarda kullanılan kirli havlular arabalarla yeraltı yollarından yıkanmaya gönderilir, temizleri de aynı biçimde arabalarla getirilirdi. Hamamı ısıtmak için gerekli yakacak da yeraltı yollarından arabalarla külhanlara taşınırdı.
Pompei deki hamamın bölümleri:
1. Giriş kapısı (hamamın erkekler bölümünün kapısı).
2. Soyunma odası (Apodyterium): Hamama gelen müşteriler, bu odada soyunur, elbiselerini buradaki gözlere yerleştirirlerdi. Gözler açık olduğundan elbiselerin çalınmaması için soyunma odasına gözcü bir köle bırakılırdı.
3. Spor salonu (Sphaeristerium): Hamamın spor salonunda erkekler vücutlarına çeşitli yağ ve eritilmiş balmumu sürerler, sonra da güreşe tutuşurlardı. Bazıları da tahta kılıçlarla vuruşur, topla üçlü oyunlar oynarlardı.
4. Oyuncuların terleme odası (Sudatoria:Latince sudor=ter): Spor salonunda vücutları kızışan oyuncular, küçük ve çok sıcak olan bu odaya geçer, iyice terlerlerdi.
5. Yıkanma salonu (Caldarium): Terleme odasından çıkan müşteriler bu geniş ve aydınlık salona gelip yıkanırlar, temizlenirler, vücutlarına kokular sürer, masaj yaptırır ve süslenirlerdi.
Roma lılar özel olarak hazırlanmış yağları vücutlarına sürdükten sonra "strigile" adı verilen ve uçları kıvrık aletlerle vücutlarını temizletirlerdi. Bu işi kölelerine ya da hamamda çalışan işçilere yaptırırlardı. Sonra bir fıskıyeden akan çok sıcak suyla iyice yıkanırlardı.
Roma daki büyük hamamların yıkanma salonlarında sıcak su dolu büyük yüzme havuzları da bulunurdu. Müşteriler iyice yıkanıp temizlendikten sonra bu havuzlarda yüzerlerdi.
6. Serinleme odası (Tepidarium): Oldukça ılık olan bu odada, sıcak yıkanma odasından çıkan müşteriler, daha sonra girecekleri soğuk suya vücutlarını alıştırmak için bir süre kalırlardı.
7. Soğuk su havuzunun bulundu oda (Frigidarium): Terleme ve yıkanma odalarında derilerinin bütün delikleri açılmış olan müşteriler, soğuk suyla doldurulmuş havuza birden atlarlardı. Kanın dolaşımı için çok yararlı olan bu işlem bugün "Fin Hamamları"nda da uygulanmaktadır.
8. Yüzme havuzu.
9. Bir kişilik yıkanma odaları: İçinde 50 sm. derinliğinde küçük banyolar bulunan bu odalar, şehrin soylu kişilerine ayrılırdı. Roma imparatorlarından Hadrian, genel hamamlarda yıkanmaktan hoşlanırdı. Hiçbir zaman tek kişilik odalarda yıkanmazdı. Halkla birlikte büyük yıkanma salonunda yıkanır, sıcak ve soğuk suyla dolu havuzlarda yüzerdi.
10. Özel küçük banyolar.
11. Kadınlar bölümünün girişi.
12.13.14: Kadınların yıkanması için ayrılmış "Apodyterium", "Tepidarium" ve "Caldarium" bölümleri.
15.Bekleme odaları.
16. Hamamın külhanı (Hypocausos): Bu bölümde hamam suyunun ısıtılması için köleler tarafından sürekli olarak ateş yakılırdı. Terleme, yıkanma ve serinleme odalarının ısıtılması da buradan sağlanırdı. Bu odaların altına döşenmiş olan künkler külhanın ocağıyla bağlantılıydı. Böylece ocaktan gelen sıcak hava künklerin içinden geçerek bu odaları sürekli olarak sıcak tutardı. Sıcak su havuzları da aynı sistemle ısıtılırdı. Soğuyan hava bacalar yoluyla dışarı atılırdı.
Kaynak
0 yorum:
Yorum Gönder